“Ik had hem zo graag willen zien mama, waarom mocht ik Lieve eigenlijk niet zien?” vraagt mijn dochter, die dan net zes jaar is. Het is op dat moment al bijna twee jaar geleden dat haar wolkenbroertje geboren werd en ze denkt nog veel aan hem. Bijna dagelijks is hij het onderwerp van allerlei filosofische gesprekken over leven en dood. Ze begint zich nu ook af te vragen hoe dat eigenlijk is gegaan toen; beseft dat ze een stukje afscheid heeft gemist.

Wij kozen er destijds voor om Lieve* niet te laten zien aan Sara en haar broertje Bram omdat we bang waren dat het eng zou zijn voor ze. Hun wolkenbroertje was immers niet gaaf bij de geboorte, er zat vocht opgehoopt in zijn hoofdje en hij was te klein en kwetsbaar om kleertjes aan te trekken. Hij was te fragiel om vast te houden, zijn botjes waren duidelijk door het vel heen te zien. Zelf zag ik gewoon mijn kindje wanneer ik naar hem keek, de mooie dingen aan mijn minizoon, zoals zijn wel heel bekende spitse billetjes, maar ik realiseerde me heel goed dat hij er niet uit zag als een gewone baby. “Als je hen eenmaal hebt laten kijken, kun je dat beeld niet meer terugpakken,” hoorde ik. Andersom geldt dat net zo goed: als je je kinderen niet hebt laten kijken of ze even, al is het maar met één vinger, hun broertje hebt laten aaien, kun je ze dat ook nooit meer geven.

Ik geef eerlijk toe dat ik spijt heb van sommige beslissingen rondom Lieve’s* geboorte, ondanks dat wij toen deden wat juist voelde. Misschien liet ik me in die tijd teveel leiden door de angst voor de dood, de angst die ons er meestal ver vandaan houdt om die dood te erkennen, te ervaren, te voelen en erover te praten. De angst die ons belemmert om te leren afscheid nemen, te leren rouwen. De angst die in onze maatschappij zo diep geworteld is. Ik ontkende eigenlijk dat Lieve* niet meer leefde, dat hij geboren was, en hoopte iedere ochtend opnieuw dat ik zou ontwaken uit de nachtmerrie waar ik in terecht was gekomen. Ik zag daardoor het belang van contact tussen Lieve* en zijn grote broer en zus niet in, dacht dat het alleen maar kwaad kon. De kinderen zouden dan in mijn nachtmerrie stappen, een akelige droom die steeds meer werkelijkheid werd. Hoe kun je je kinderen iets laten beseffen waar je zelf niet bij kunt met je verstand?

We lieten de ze wel een foto zien van zijn handjes en voetjes, die net zo perfect waren als alle andere handjes en voetjes van baby’tjes, maar dan héél veel kleiner. Sara was zo blij met deze foto, dat ze hem meenam naar school. Hij mocht op het bord tot het eind van het schooljaar. En iedere keer als de juf haar vroeg of hij er al af mocht, zei ze “nee, mijn broertje moet hier blijven. Ik mis hem zo erg.”

En toen opeens was ze zes jaar en was een foto alleen niet meer genoeg. Ze begon vragen te stellen, werd boos omdat ik haar tekort had gedaan. “Ik had Lieve ook vast willen houden, hij was niet van jou alleen!” Het staat in mijn geheugen gebrand en ik kon niets doen, helemaal niets, om haar pijn te verzachten. Ik deed altijd zo mijn best om de kinderen voor alle leed in de wereld te behoeden en nu had ik ze zelf pijn gedaan. Het zal vast geen verrassing zijn dat ik heb geprobeerd uit te leggen waarom wij die beslissing toen namen, maar dat dat voor haar geen geldige reden was. Zij zou van haar broertje houden, hoe hij er ook uit zag. Dat snap ik nu, maar destijds realiseerde ik mij dit niet. Angst en ontkenning hebben soms vervelende consequenties die jaren later pas aan de oppervlakte verschijnen.

Sara’s boosheid kwam en ging als de golven van de zee, totdat het eb werd en ze ogenschijnlijk had geaccepteerd dat de dingen nu eenmaal zo waren. En ik leerde te leven met de beslissing waar ik spijt van had. Ook Bram ging, toen hij een jaar of zes was, een proces in dat hem leerde te accepteren dat zijn broertje er niet meer was. Zijn onderwerp van ongenoegen had echter niets met het zien van Lieve* te maken, maar met het feit dat ik hem geen broertje gegeven had waarmee hij kon spelen. Inmiddels was daar ook een klein zusje, Sofie, nu vier jaar oud. Sara heeft wel een zusje, maar hij heeft geen broertje (hier). Confronterend. Maar ook hij leerde ermee te leven dat dit nu eenmaal zo was.

Niet zo heel lang geleden zat ik rond de keukentafel met een dierbare vriendin, die tevens rouwbegeleidster is, en ik vertelde haar over het gemis in ons gezin. Over dat Sofie steeds meer vragen stelt. Zij heeft Lieve* nooit gekend en toch praat ze iedere dag over hem. En toen vroeg Milanda of ik een poppetje had, een Lieve* poppetje voor de kinderen, zodat ze hem toch in hun midden hebben. ‘Wat een mooi idee,’ dacht ik toen meteen, maar ik deed er niet direct iets mee. Totdat we op een zonnige middag over de markt struinden en Sara, die nu bijna tien is, plots riep: “Mama, ik heb iets gevonden voor je!” Triomfantelijk hield ze een Anne Geddes lieveheersbeestjesbaby omhoog.

Ons symbool voor Lieve* is een lieveheersbeestje. Meteen al na zijn geboorte, op een koude januaridonderdag, hadden wij bezoek van een lieveheersbeestje in het ziekenhuis. Hij is ons sindsdien steeds op die manier blijven ‘bezoeken,’ zo zien wij dat tenminste graag.

Sara doet wel vaker dingen om mij te troosten, echt ontzettend lief. En bij dat lieveheersbeestje dacht ik meteen, ‘ja, we hebben Lieve gevonden’. Sara had Lieve* gevonden en dus ging hij mee naar huis. Sindsdien zorgen Sofie en Sara voor Lieve*, hij krijgt een flesje, een dekentje en een kussen. Soms mag hij met Sofie mee naar bed. Zelfs Bram pakt hem weleens stiekem bij zich op schoot, of beter gezegd achter zijn rug want wij mogen niet zien dat hij met een poppetje knuffelt. Ik had nooit gedacht dat een poppetje zoveel vreugde met zich mee kon brengen. Het biedt de kinderen tastbaarheid en de mogelijkheid om hun natuurlijke liefde voor Lieve* te uiten. En soms, dan pak ik dat poppetje zelf ook even bij me.

Mochten jouw kinderen hun wolkenbroertje- of zusje zien en hoe houd je hem of haar tastbaar voor hen?